Stikstof en Natuur
©Auteur; Aad van Uffelen
Natuur-Westland 10-02-2020
Natuur-Westland 10-02-2020
Stikstof van landbouw, industrie en verkeer bevordert de groei van planten als brandnetels, grassen en bramen. Het is nadelig voor variatie in biodiversiteit omdat de gewenste flora en fauna veranderen en verminderen. Planten die van voedselarme grond houden verdwijnen. En daarmee verdwijnen sommige insecten en daarna sommige vogelsoorten en dieren. Natuur in Nederland staat er wereldwijd gezien op veel plekken slecht voor.
Stikstof komt in de natuur voor, het is een belangrijke voedingsbron voor planten en een van de 14 essentiële voedingsstoffen. Het is in veel ecosystemen vaak een bepalende factor. Als er te weinig in de bodem zit en er is ook te weinig water dan mislukt de oogst, maar bij te veel heeft de natuur daar schade van. Al ca. 100 jaar is er stikstofbemesting met kunstmest zoals NPK. Door te veel stikstof in de bodem wordt deze uitgeput. Ook de wormen lijden daar onder en vervolgens de weidevogels.
Door industrialisatie en verkeer, verstoken van biomassa, maar ook door steeds meer bewoning en vee, neemt de hoeveelheid stikstof toe. Rond 1980 bestond het stikstofprobleem al, maar er zijn nooit adequate maatregelen genomen. Veel soorten verdwijnen en de natuur verschraalt vanwege overheersing door grassen zoals het pijpenstrootje, bramen en brandnetels. Het bodemleven verandert ook. Vervolgens verdwijnen insecten, vogels en andere dieren. Zo komt de biodiversiteit in de knel.
Gelukkig zijn er nog gebieden zoals sommige bossen waar het probleem minder ernstig is.
Herstel is nog mogelijk.
Natura 2000 Solleveld
Natura 20Hyacintenbos in bloei00 Solleveld
Vergrassing in de duinen, soorten verdwijnen.
Vooral het struweel zoals duindoorn en vlier rukken sterk op.
PAS
Om de overmaat aan stikstof aan te pakken is op 1 juli 2015 de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) van start gegaan. Het doel was de verbetering van Natura2000-gebieden en gelijktijdig meer ruimte te bieden voor economische ontwikkelingen.
Via PAS deed de overheid te weinig aan het aanpakken van de oorzaken van de stikstofproblemen. Vergunningverlening was gebaseerd op PAS. Maar voordat de PAS van start ging uitten deskundigen al hun twijfels of het juridisch houdbaar zou zijn. Op 29 mei 2019 sneuvelde PAS bij de Raad van State.
De Delflandse kust
Natura 2000 gebieden Solleveld & Kapittelduinen en andere groenplekken lijden onder deze stikstofproblematiek. Het Natura 2000 gebied is extra gevoelig voor stikstof. Het duin groeit dicht door de stikstof, dat als kunstmest werkt.
Herstelmaatregelen, zoals afplaggen zijn geen oplossing zolang de stikstofdepositie niet afneemt. Bij afplaggen verdwijnen ook zeldzame zaden en daarmee die soorten. Voor gezonde duinen moet het zand kunnen verstuiven. Diverse soorten in de flora en fauna zijn afhankelijk van kale stuivende stukken zand. Omdat het duin dicht groeit worden ongewenste struiken en grassen soms verwijderd. Ook invasieve soorten worden uit het duin gehaald, zoals rimpelroos en de Amerikaanse vogelkers. Hierdoor komt er meer ruimte voor voedselarme mos- en grasvegetaties. Er ontstaat zo weer een habitat voor zandhagedissen, tapuiten, zandviooltjes, sprinkhanen, vlindersoorten, zandviooltjes e.d. Maar het is niet ideaal en kostbaar dit zo te moeten doen. Alsmaar blijven ingrijpen is op lange termijn niet houdbaar. Het is van belang dat de milieuomstandigheden snel op orde komen.
Gezonde duinen verstuiven.
EEN AANTAL BELANGRIJKE PUNTEN:
· Ca. 78 % van de lucht bestaat uit Stikstof (N2). Dit gas is essentieel voor alle leven op de planeet aarde. Het is een ‘’niet reactief’’ gas zonder reuk, geur of kleur. Ca. 21 % van de lucht (op zeeniveau) bestaat uit zuurstof (O2). En slechts een minuscuul deel is waterstof (H2) Er is wel veel waterstof vastgelegd in een verbinding als water (H2O)
· Het stikstofprobleem is een verzameling chemische verbindingen zoals stikstofoxide (NOx) en ammoniak (NH3). Dat is wel reactief. (Stikstofoxiden bestaan uit een stikstofatoom met een of meerdere zuurstofatomen, vaak voorkomen NO en NO2. Ze veroorzaken ook smog en zure regen.)
De stikstof in de bodem en in het water heeft meestal de vorm van ammonium en nitraat. Een teveel daarvan is schadelijk.
· Stikstof (N2) vormt met zuurstof (O2) een verbinding, er ontstaat stikstofoxide (NOx). Dit is de uitstoot van verkeer en industrie. Maar ook bij onweer en vulkaanuitbarstingen komt reactieve stikstof vrij. NOx is ook een broeikasgas en verhoogt fijnstof in de lucht, vervuilt het water en tast de ozonlaag aan.
· Stikstof (N2) vormt samen met waterstof (H2) ammoniak (NH3), dat kan je ruiken. Veehouderijen stoten vooral stikstof uit in ammoniakvorm. Dit verzuurt de bodem. Hoe meer kunstmest en diermest, hoe meer ammoniak. (koeien in de wei is minder schadelijk omdat dan geen ammoniak ontstaat)
· Stikstofoxide en ammoniak worden in reactie met water en daarna via omzetting door micro-organismen ‘’ammonium’’ NH4+ en in nitraat (NO3) dat is bemesting. Nitraat vermest ook het oppervlaktewater, mede waardoor kroos ontstaat.
· Ondanks minder meststoffen- en gewasbeschermingsmiddelenlozing is de glastuinbouw in het glastuinbouwmeetnet Delfland een bron van stikstof en fosfaat. Dit ondanks aansluiting op riolering, of men recirculeert haar afvalwater. Toch zijn er nog lozingen naar het oppervlaktewater. Stikstofrijk water komt in de zee terecht waar het leidt tot overmatige algengroei, schadelijk voor de visstand. Door verdamping komt het als lachgas in de atmosfeer, het is als broeikasgas 250 x sterker dan CO2.
3500 ha intensieve glastuinbouw in Delfland.
· Stikstofoxiden worden verspreid via water en lucht en slaan neer in de bodem, het verzuurt de bodem en het oppervlaktewater. En het heeft een schadelijk effect op het drinkwater. Als de bodem erg zuur is (pH 3.5 bijvoorbeeld) dan worden ook elementen als ijzer, zink, aluminium en mangaan opgelost en daardoor kan de bodem toxisch worden. Bosgrond is normaliter al vrij zuur (pH 4.5 of lager)
Deze stikstofoxiden verrijken (bemesten) de bodem met gevolgen voor de natuur. Ook zwavel (S) werkt mee aan bodemverzuring.
· Bodemvruchtbaarheid kan indien er voldoende organisch materiaal (+5%) aanwezig is plantengroei bevorderen, dan pas gedijen micro-organismen in het ondergrondse ‘’Wood Wide Web’’ goed.
Zou de bodem meer organische stof bevatten, dan kan het ook meer stikstof aan.
· In de bodem gaan door stikstofoxide en verzuring ook veel Mycorhirzaschimmels, waar bomen en planten nauw mee samenleven, dood. Het aantal micro-organismen neemt af, met als gevolg dat ook bomen achteruitgaan of zelfs sterven.
· Door overbemesting van de bodem worden wortels van planten lui, wortelen minder diep en ver en bij droogte worden ze sneller ziek of gaan dood.
· Door overbemesting met stikstof ontstaat gelijktijdig een algemeen mineralengebrek. Rupsen worden geen vlinders en jonge koolmezen sterven in het nest. Maar ook egels, sperwers en andere dieren krijgen het moeilijker.
Als gevolg van stikstofdepositie veranderen de boven- en ondergrondse samenstelling van de gemeenschappen (ecosystemen) en daarmee wordt de draagkracht van de biodiversiteit aangetast, planten worden sneller ziek of gaan dood. Samen met versnippering, verdroging, verstoring, verzuring en vermesting worden ecosystemen overbelast.
Dichtbij de bron van de stikstof komt het meeste naar beneden en is daar schadelijk. Het ontbreekt in deze toch al overvolle streek aan scherpe eisen voor schoon vervoer en beperking van (bouw)activiteiten bij kwetsbaar gebied. Groei staat centraal, de gevolgen zijn duidelijk.
Woonwijken met veel te weinig groen en veel versteende tuinen.
-
Oplossingen
Minder stikstof en ammoniak in de lucht, bodem en het water moet het streven zijn, want dit is de enige structurele oplossing. Schoon vervoer en minder hard rijden helpen. Geen biomassa verstoken, minder bouwdruk, minder intensieve veehouderij en minder bouwen langs de kust, dragen ook bij.
Minder stikstof alleen is geen volledige oplossing. Er moeten gelijktijdig maatregelen worden genomen zoals: het maaibeleid per gebied optimaliseren; natuurgebieden en ecologische zones verbinden en versterken tot een sterk en gevarieerd natuurnetwerk; aanleg van meer ecologische stapstenen zoals minibosjes, bosplantsoen, singelbeplanting, bloemrijk weideland en wilde hagen. En zorgen voor optimaal waterbeheer, vooral verdroging tegengaan. En wat te denken van toename van bevolking, infra, industrie, verstening van de leefomgeving etc. En tot slot moeten internationale afspraken worden gemaakt.
Een punt is ook dat veel bedrijven geen Natuurbeschermingswet-vergunning bezitten en die is wel nodig om te bepalen of hun activiteit al of niet leidt tot stikstofdepositie.
Via goed beheer, een gezonde bodem, schoon water en schone lucht en het terugdringen van stikstof ontstaat door een samenspel van zon, wind en water weer een soortenrijke natuur. Een nieuwe gezonde natuurinclusieve economie en biodiversiteitsherstel bij alle bouwprojecten is een belangrijke stap om de hele leefomgeving te verbeteren. Particuliere tuinen moeten geen steentuin, maar een weer een natuurlijke tuin zijn, een tuin met planten dus.
Publieke waarden zijn o.a. de kwaliteit van de bodem, het water, de lucht, biodiversiteit, de natuurwaarden, het landschap en het klimaat. Hier wil je niet mee sjoemelen. We kunnen het probleem dus oplossen, als we willen!
 |
Bronnen
en verwijzing:
Opm. deskundigen van Natuur- en Milieufederatie ZH en
Natuurlijk Delfland, dank voor het kritisch meelezen van de tekst.
Natuur-Westland ondersteunt het Actieplan Stikstof Zuid Holland.
https://milieufederatie.nl/wp-content/uploads/sites/14/2019/11/20191105-actieplan-stikstof.pdf
Natuur-Westland ondersteunt het Actieplan Stikstof Zuid Holland.
https://milieufederatie.nl/wp-content/uploads/sites/14/2019/11/20191105-actieplan-stikstof.pdf
https://www.natuurenmilieufederaties.nl/wp-content/uploads/2019/12/Benut-stikstofcrisis-als-kans.pdf
https://missnatural.nl/hoe-schadelijk-zijn-nitraat-en-nitriet/
https://www.ravon.nl/Portals/2/Bestanden/Publicaties/Nieuwsbrieven/KijkOpExoten/Exoten2013002001.pdf
Samenwerkingsverband Platform
Natuur-Westland
Natuur-Westland zet zich in voor een natuurlijke gezonde
leefomgeving met balans tussen economie en natuur. Wij streven naar bescherming
van flora en fauna, aandacht voor dieren en voorkomen van dierenleed. Ons doel
is een leefbaar gezond Westland waarin mensen partner zijn van de natuur en op
positieve wijze met haar samenleven. Voor uitvoering wordt nauw samengewerkt
met Natuurlijk Delfland (KNNV).
Contactpersoon Westland: Aad van Uffelen
Partners van Natuur-Westland zijn:Contactpersoon Westland: Aad van Uffelen
·
Natuurlijk Delfland staat
voor een natuurlijke leefomgeving. Ons doel is samenleven met de natuur. https://www.knnv.nl/afdelingDelfland
·
Stichting Duinbehoud
·
Groei&Bloei
Westland
·
AVN; Algemene
vereniging voor Natuurbescherming voor 's-Gravenhage e.o.
·
Werkgroep Leefbos
Westland
·
Werkgroep bescherm
de Westlandse kust
·
De stichting Vogels
in het Westland
·
Verder is er
samenwerking met: Natuur- en Milieufederatie ZH; Lobbygroep Kust ZH en
Natuurmonumenten
Copyright: De tekst, foto's, of delen uit de tekst, mogen worden gebruikt, mits bronvermelding op de juiste wijze plaats vindt / overleg met Aad van Uffelen - Naaldwijk hierover.
